Dazkırı İlçesi 10

Dazkırı’da tezgahlar dokuyucunun evine veya halı atölyelerine halı dokutturan şirketin elemanları tarafından kurulur. Tezgahın kurulma işlemi bittikten sonra hazır gelen çözgüler tezgaha aktarılır. Daha sonra gücü işlemine geçilir. Gücü örüldükten sonra varan,gelen takılır. Varan-gelen takılırken ön teller önde arka teller arkadadır. Halının ebadına göre saçak boyu bırakılır. Daha sonra ağızlık ipi geçirilir. Ağızlık ipi tamamlandıktan sonra çiti,kilimlik örgüsü yapılır. Halı dokunmadan önce atkılık ipler ilmelik yapılır. Halı dokunurken gerekli olan bıçak, kirkit , makas, gülcan gibi aletler tamamlanır. Böylece halının dokunmasına geçilir.

DAZKIRI HALISININ PAZARLANMASI

Dazkırı halıcılığında kooperatifçilik bu güne dek görülmemiş, şahıslar kendi dokudukları halıları kendileri değerlendirme yoluna gitmişlerdir. Yöredeki halıya karşı aşırı talep vardır. Halının kök boya, el eğirmesi, desen karakterleri gibi özelliklerinden dolayı imalatçının halıya müşteri araması yerine müşteri imalatçının ayağına gelmektedir. Yörede halısını götürüp pazarlarda satan çok az miktarda kişi vardır. Halılar toptan olarak tüccarlara satılmakta, bu tüccarlarda halıyı büyük kentlere satmaktadırlar. Yöre halılarına talep fazla olup, üretim az olduğundan pazarlama sorunu yoktur. Halı üreticileri fazla para kazanamadıklarını, asıl parayı kazanan kişilerin aracı tüccarlar olduğunu söylemektedirler.

DAZKIRI HALISININ TURİSTİK YÖNÜ VE TURİZME KATKISI

Dazkırı halısı ve Dazkırı halıcılığının turizme büyük katkısı bulunmakta, Türk halısını dünyaya en iyi şekilde tanıtmaktadır.

Yörede halı köyü olarak bilinen “ MURAT KÖY” her gün turistlerin büyük bir ilgisini toplamakta Türk halısını turistlere en ayrı inceliklerine kadar tanıtmaktadır. Turistler: Yünün eğrilip ip olmasından halının tezgahtan çıkarılışına kadar bütün işlemleri A’dan Z’ ye kadar burada görmektedirler. Bundan başka Sarıkavak köyündeki “ TOPKAPI KUYUMCULUK – YENİ KOLEKSİYON MAĞAZASI ” faaliyetlerine devam etmektedir. Ayrıca yörede aslen Dazkırılı olup ilkokul öğretmenliğinden emekli olan, Avrupa ülkelerinde “HALI PROFESÖRÜ” olarak bilinen Ahmet DEMİRAĞ’ın Türk halıcılığına büyük katkıları olmuş, Avrupa televizyonlarında 33 defa gösterilmiş ve halımızı Dünya kamuoyuna tanıtmıştır. 

Turizm Bakanlığından izin alarak broşür ve afişler bastırarak Avrupa Devletlerinin ilgili kurum ve kuruluşlarına göndermiş Türk halısının Avrupa pazarlarında satılmasına öncülük etmiştir. Yöredeki turistik tesisler en tabii şekliyle gösterime sunulmuş göstermelik ve göz boyamacılık yoluna gidilmemiştir.

DAZKIRI’DA KÖK BOYACILIK VE KÖK BOYA İLE YÜNLERİN BOYANMASI

KÖK BOYA :

DAZKIRI KÖK BOYALI HALI

Bitkilerin kökünden , dalından , yapraklarından , çiçeklerinden ve meyvelerinden yapılan boyaya Kök Boya adı verilir.

KÖK BOYA İLE ELDE EDİLEN RENKLER VE YÜNLERİN BOYANMASI :

1- KIRMIZI VE TONLARI : Halk arasında boyacılık otu adı verilen bitkinin kökleri ile elde edilir. Boyamada 3 yaş civarındaki bitkilerin kökleri kullanılır. Boyalık otları ilkbahar ve sonbaharda toplanır. Kökleri kurutularak ezilir ve toz haline getirilir.

Boyama suyunun miktarı tüm boyamalarda yünün kilosu başına 35-40 litredir. Boyanacak yün önceden temizlenerek, üzerinde yabancı maddelerin kalmamasına dikkat edilir. Boyalı kazanlar içinde 35 litre su kaynatılır. Bir gün önceden 10 litre su içinde ısıtılan 500 gram boyalık otu kazan içindeki suya ilave edilir. Su ve boyalık otu karışımı orta hararetteki ateş üzerinde 1 saat kaynatılır. Ayrıca kazandaki karışımın içine bir miktar su katılır. Ayrıca kaynama bittikten sonra ateş söndürülür. Bu karışım bir gün dinlenmeye bırakılır. Ertesi gün önceden ısıtılan yün kazana basılır. 1.5 saat kaynatılır. Kaynama esnasında kazanın ağzı bir kapakla kapatılmalıdır. Eğer kazan kapatılmazsa kazan içindeki su seviyesi azalır.

Kaynama bittikten sonra soğumaya bırakılır. Boyaması biten yünler kazandan çıkarılır. Yünler sıkılmadan süzülerek el yardımı ile asılır ve kurutulur. Bol soğuk akarsu ile yıkanır. Gölge bir yere asılarak kurutulur.

Kazanın 1.ci suyu ile kırmızının en koyu tonu olan krem kırmızısı elde edilir. Kazanın 2.ci suyu ile normal kırmızı elde edilir. Kazanın 3, 4, 5 ve 6.ci sularında yukarıdaki işlemler aynen tekrar edilirse kırmızının açık renkleri elde edilir. Pembe renkte bu şekilde elde edilmiş olur.

2- YEŞİL VE TONLARI :

Yeşil renk bitki yapraklarından elde edilir. Yeşil rengi elde etmek için badem yaprağı , halk arasında “ Kadın Tuzluğu” adı verilen bitkinin yaprakları ve boyacı sumağının yaprakları kullanılır.

“ Kadın Tuzluğu” adı verilen bitkinin yaprakları bir hafta suda bekletilir. Yünler bir gün önceden ıslatılır. Yine kalaylı kazanlar içerisinde 35 litre su kaynatmak gereklidir. Kazan içerisindeki suya Kadın Tuzluğu ilave edilir. Bir miktar sey katılır. Bu karışım orta hararetteki ısıda bir saat ısıtılır. Karışım soğumaya bırakılarak bir gün dinlendirilir. Ertesi gün ıslatılan yünler kazana basılır. 2 saat kaynamaya bırakılır. Soğumaya bırakılır. Yünler kazandan çıkarılır. Bol soğuk su ile yıkanır. Gölgede kurutulur.

Kadın Tuzluğu ile pina yeşili(Zeytin yeşili) elde edilir. Boyacı somağının kabuk, dal ve yapraklarından açık yeşil elde edilir. Yukarıdaki işlemler boyacı somağı ile uygulanır.

3- SİYAHIN ELDE EDİLMESİ :

Başmakçı’da siyahın elde edilmesinde nar meyvesi kabuğu , sumak veya kabalak bitkisi kullanılır. En çok kullanılanı ise kabalak bitkisi ve nar kabuğudur. Kabalak bitkisi kurutulur ,ezilir. Kabalak tozları bir hafta suda bekletilir. Kazanda 35 lt. su kaynatılır. Kabalak tozları ilave edilerek tekrar kaynatılır. 1 gün önceden ıslatılan yünler kazana basılır. 1 saat ısıtılır. Daha sonra yünler kazanda 1 gece bekletilir. Ertesi gün kazandan çıkarılan yünler gölgeye asılarak kurutulur. Nar kabuğuna da aynı işlemler uygulanırsa siyah elde edilir.

4- SARI VE TONLARI :

Anlatılana göre sarı renk bir çok bitkiden elde edilir. Bunlar asma yaprağı, fasulye , boyacı sumağının kabuk , yaprak dalları , kuru sütleğen , papatya tohumu , saman sapı , kızılcık bitkisi , karamık kökü , kızılağaç kabuğu , sıcak sarının elde edilmesinde ise kır safranı kullanılır.

Kuru sütleğen bitkisi ile sarı şöyle elde edilir. 1 kg yün 1.5 kg sütleğen bitkisi ile 1 saat kaynatılırsa kirli sarı elde edilir. Yapılan işlemler kazanın 3, 4, 5. ci sularında yapılarsa sarının diğer tonları elde edilir.

Halk arasında çatlak sarı adı verilen renk elde edilmek isteniyorsa 1 kg yün 1 gün önceden ıslatılır. Yeterli miktarda saman sapı ile 1 saat kaynatılır. Soğumaya bırakılır. Gölgeye asılarak kurutulur.

Karamuk kökünden parlak sarı elde edilir.

DAZKIRI İLÇE KÖYLERİ

Akarca • Arıköy • Aşağıyenice • Bozan • Çiftlikköy • Darıcılar • Hasandede • Hisaralan • İdrisköy • Karaağaçkuyusu • Kızılören • Örtülü • Sarıkavak • Yaylaköy • Yukarıyenice

Dazkırı İlçesi 9

KULLANILAN MOTİFLERİN ANLAMLARI

Merdiven şeklinde yapılan figürlerin ilahi duyguyu anlatmak amacıyla Allah’a doğru yürüyüşü , kuşu sevdiği için kuş figürü , abdest aldığı ibriği , kullandığı tüfeği , sevgiliye mektup yazdığı kalemi figür olarak kullanmıştır. Kısacası hayatına giren ve kullandığı malzemeleri figür olarak halıya ilmek ilmek işlemiştir. Dazkırı halısı genelde köşe göbekli halılardır.

Dazkırı halısı üzerinde motifler Türkiye’nin hiçbir yöresinin özelliklerini taşımamaktadır. Fakat diğer yörelerin etkisi altında kalmıştır. Mesela Dazkırı halısında kullanılan iki veya üç göbekli bir zemin türü Gördes ve Milas’ta kullanılmıştır. İnsanı kötülüklerden koruyan anlamına gelen Dazkırı halısındaki el motifi Bergama (Kozak) ve Milas halılarında görülmektedir.

DAZKIRI HALISININ GÜNÜMÜZDEKİ DURUMU

Eski Dazkırı halılarında kullanılan Gördes düğümü yeni Dazkırı halılarında da kullanılmaktadır. Eski halılarda olduğu gibi bugünkü halılarda her ilme sırası arasında genellikle iki atkı ipi bulunmaktadır. Eskiden Dazkırı halılarının kompozisyonunu , daha çok geometrik motiflerin oluşturduğu görülmekte idi. Sonraları bu geometrik düzenlemenin içine geometrikleştirilmiş bitkisel motiflerde girmeye başladı. Yani zamanla eski desen anlayışında yozlaşmalar oldu. Bugün dokunan halıların genel kompozisyonunu ise geometrik şekil ile stilize edilmiş veya geometrik bir şekilde yaprak ve çiçek motifleri oluşturur. 

Yörede halı dokuyan kişilerin genelde yetenekli ve bu işe gönül vermeleri nedeniyle halılarda hata oranı çok azdır. Halk Eğitimi Merkezi Müdürlüğü aracılıyla açılan Halı Dokuma kursları sayesinde Halıcılık ve Halı Dokumacılığı daha bilinçli yapılmakta , dokuyucular eğitimli olarak halıcılığı yaşatmaktadır. Buna bağlı olarak da dokunan halılar çok muhteşem ve kaliteli halılardır. Bu yüzden Dazkırı halısı piyasada aranan ve tüketiciler tarafından tutulan bir halı özelliğini kazanmış durumdadır.

DAZKIRI HALISINDA RENK ÖZELLİKLERİ

Dazkırı halısında kırmızı , beyaz , turuncu , lacivert ve cam göbeği kullanılmıştır. Zeminde kiremit kırmızısı , beyaz , lacivert ; bordürde ise yine kiremit kırmızısı, siyah , beyaz , açık yeşil , sedefler ise ceviz yeşili , beyaz , lacivert ,açık mavi tonları kullanılmıştır.

Kilim kısmında ipliklerin rengi kırmızı, mavi, ceviz yeşilidir. Halıda bazen sedeflerin rengi ile zeminin rengi aynı tutulmuştur.

DAZKIRI HALISINDA KALİTE

Halı kaba halılar sınıfına girip genelde 35Í40 – 30Í40 – 26Í33 kalitelerindedir. Yörede ipler el eğirmesi olduğundan halının kalitesi eğiren kişiye göre değişiklik göstermektedir. Dokuma özelliği yönünden desenlerin gayet yerli yerinde olduğu görülmektedir. Halının ebatlarına ve ipin kalınlık , incelik ayarına göre tek atkı veya çift atkı kullanılmaktadır. Kalın halılarda kalın ip ince halılarda ince ip kullanılmaktadır. İlmelik ip çift kat atkı kullanılmaktadır. Halının has hava yüksekliği 4,5mm’dir. Dazkırı halısı Türk halıcılığında kaliteli halılar arasına girmektedir.

DAZKIRI HALISININ MALZEME ÖZELLİKLERİ

Yöre halısını aranılan bir halı niteliğine getiren önemli unsurlardan biriside malzeme özelliğidir. Malzemede kesinlikle hiçbir karışım kullanılmamış , tamamen saf yünden yararlanılmıştır.

Türkiye’nin hiçbir bölgesinde devamı sağlanamayan kök boya ve el eğirmesi dokunan halılar 150-200 yıl önceki malzeme özelliklerini korumuştur. Çok zahmetli olduğu halde halk sırf geleceklerini ve kalite halı imajını yıkmamak için çok büyük zahmetlere katlanmış , kök boya ve el eğirmesi olayını en iyi şekilde uygulamıştır. Halk bu ipi hiçbir dökümün veya yazılı kaynaktan elde etmemiş bu ip tamamı ile atalarından , ninelerinden dedelerinden , baba ve annelerinden nesilden nesile gelmiştir. 

Hangi imalatçıya sorsak “ anne ve babamdan öğrendim “ demektedir. Ayrıca yörede büyük bir yardımlaşma vardır. Herkes bildiklerini ortaya koymuş ve en iyiyi , en güzeli bulma arayışına girilmiş ve bunda muvaffak olunmuştur. Yörede dokunan halıların yünleri , yine yörede beslenilen koyunlardan elde edilmektedir. Yün bildiğimiz “ Akkoyun “ olarak adlandırdığımız koyun cinsinden elde edilmekte , böylece yöredeki koyun besleyenlerinde yününü değerlendirme imkanı doğmaktadır.

Yörenin mera durumu iyi olduğundan koyunlardan elde edilen yünün kalitesi de hayli yüksektir. Çözgülük , atkılık ve ilmelik ip , el ayarı çıkrık , kirman gibi ilkel araçlarla fabrika ayarında yapılmakta , iplerde kesinlikle gereğinden fazla incelik veya kalınlık görülmemektedir. Yörede çok eski yıllardan beri süregelmiş 2,5 numara ilmelik ip geleneği bozulmamıştır. Malzemenin kaliteli olmasına rağmen halının kalitesinin kaba kalite olduğu görülmektedir. Ahşap tezgahlarda dokuma yapılmakta olup ; yeni yeni metal tezgah uygulaması yapılmaktadır.

Yörede kimyasal boya kullanılmayıp sadece lacivert renk elde edilmek amacıyla “indigo “ denilen ithal boya maddesi kullanılmakta bu maddenin kalitesi tercih edilmektedir. Diğer bütün renkler doğadaki bitki kökü , bitki , yaprak ve çiçeklerden elde edilmektedir. Ayrıca bu renklerin karışımları yapılarak renklerin değişik tonları elde edilmektedir. Yörede dokunun kök boyalı halılarda ışık ve yıkama haslıklarına karşı hiçbir etkilenme görülmemiştir. 50-100 yıl öncesi dokunmuş halılar bile halen ilk dokunduğu zamanki parlaklığını ve zarafetini korumuştur. Dazkırı halısı bu özelliği ile de ününe ün katmış , halıcılık tarihine altın sayfalar eklemiş , bu geleneğimizi günümüze kadar ulaştırmıştır.

DAZKIRI HALISININ TEZGAHA AKTARILMASI

Dazkırı İlçesi 8

DAZKIRI HALICILIĞININ TARİHSEL GELİŞİMİ

Dazkırı halısının ne zaman ve kim tarafından dokunduğu bilinmemekle beraber 150-200 senelik bir geçmişi olduğu ortaya çıkmıştır. Dazkırı halısı olarak bilinen halılar ilçenin Aşağı yenice köyünde dokunmuştur. Dazkırı yöresinde toprak kıraç ve verimsiz olduğundan tarım yeteri kadar gelişmemiştir. Yöre halkı geçimini sağlayabilmek için tarım dışında başka gelir kaynakları aramış ve halıcılığı gelir kaynağı olarak seçmiştir. Bu nedenle yörede halıcılık gelişmiştir. Halı motifleri nesilden nesile kültür mirası olarak geçmiş, halıcılığın mazisi çok uzun olmasına rağmen geçmiş zaman içinde çok az farklılıklar göstermiştir.

DAZKIRI HALISININ MOTİF ÖZELLİKLERİ

Dazkırı halısına yöresel özellik kazandıran en büyük unsurlardan birisi de motif özellikleridir. Dazkırı halısının ortaya çıkışından günümüze kadar motif özellikleri de diğer halılarda olduğu gibi aşırı yozlaşma olmamış , günümüze kadar orijinalliğini korumuştur. Dazkırı halısı motif özelliklerini doğadan almaktadır. Yörede yaşayan insanlar bu halılara yöresel isimler koymuşlardır. Örneğin kazayağı , çarklı halı , kalemli halı , kuşlu halı gibi. Halılar isimlerini özellilerinde bulunan motiflerden almışlardır.

Genellikle ; 1 ana bordür , 2 küçük sedef çevresini çevrelemektedir. Yörede ana bordüre “ Tüfekli su “ veya “Büyük su “ sedeflere ise “ Menderes veya küçük su “ denmektedir. Sedefler normal büyüklükte olup , içerisinde birbirine ekli zikzaklar şeklinde çiçek motifleri bir akarsu görünümüne andırmaktadır. Bu yüzden yörede sedeflere “ Menderes “ denilmektedir.

Ana bordürde ise tüfek ve tüfek namlusuna benzer motifler olduğundan ana bordüre “ Tüfek namlusu “ da denmektedir. Yörede zemin sedefi genellikle değişmekle beraber , bordürdeki motifler aynı kalmıştır. Yörede en çok tutulan halılardan birisi de Kalemli halı adıyla anılan halı çeşididir. Zeminde mihraplar içerisinde yedi veya sekizerlik düzineler halinde kalem şeklinde motifler bulunduğundan “ Kalemli Halı “ adını almıştır. Gruplaşmış kalem şekilleri büyük bir mihrabın içerisindeki bordür ve sedeflerde rapor motifler kullanılmış , motifler zeminde büyük değişiklikler göstermiştir. Bir de yörede “ Kuşlu Halı “ bulunmaktadır. Zeminin her tarafında bordür olmaksızın rapor halinde kuş motifleri hakimdir. Kuş motifleri tamamıyla ideal halinde olup kesinlikle başka bir üslup kullanılmamıştır. Kalemli halıda ise zaman zaman geometrik desenlere rastlanmıştır.

Dazkırı halısının motiflerinde büyük bir sadelik ve görülmekte ve bitkisel motiflerin doğadaki halinin aynısının halıya yansıtılması esas alınmaktadır. Yörede motif olarak kesinlikle bir arayış içine girilmemiş geçmişte kullanılan motifler geçerliliğini sürdürmüştür. Bu özelliği ile de yöre tarihi kültürünü korumuş , nadide halılar arasına girmeyi başarmıştır.

Çarklı halı dediğimiz halı tipinde ise halının tam ortasında Çarka benzer bir motif bulunduğu görülmektedir. Bu çarkın içerisinde ise haç şeklindeki kancalı motiflere rastlanır. Çark motifinin kontörünü çiçek motifleri süslemektedir. Bu tip halı motifi madalyonlu halıyı da andırmaktadır.

Çarklı halının en büyük özelliklerinden birisi de halının dört köşesinde bulunan ibrik motifleridir. İbrik motifi sadece bu halılarda kullanılmıştır. Zemindeki motifler fazla karışık olmayıp gayet net ve sadedir. Halı zeminini baklava dilimi şeklinde mihrap çevrelemektedir. Bu mihrabın kenarları merdiven şeklinde olup , halıcılıkta “ Su yolu “ motifi olarak bilinmektedir. Bordürde ; genelde çiçek motifleri hakim olup tekrar eden desenler kullanılmıştır.

Sadece çiçekler üzerinde renk değişikliği yapılarak göze daha hoş görünmesi sağlanmış , aynı motif renk değiştirilerek değişik bir motif gibi gösterilmiştir. Halı da azda olsa kilim motifleri zaman zaman göze çarpmaktadır.

Gazelli Halı : dış sedef tavuk ayağı , iç sedef elmacık , zeminde ibrik vardır. Bordürde kırıklı su vardır.

Gazelli Seccade(çift gözlü) : iç sedefte eğri su , bordürde su yolu , zeminin köşesinde ibrik ve tabaka motifi vardır.

Ak seccade : dış sedef kedi izi , bordürde aksu, zeminin çevresinde sümbül , zeminde ise kabir taşı motifleri bulunmaktadır. Seccade çiçekler üzerinde renk değişikliği yapılmış, göze daha hoş görünmesi sağlanmış , aynı motif renk değiştirilerek değişik bir motif gibi gösterilmiştir. Halılarda az da olsa kilim motifleri göze çarpmaktadır.

Dazkırı İlçesi 7

GAMMA GİYİM VE EV TEKSTİL ÜRÜNLERİ SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

Gamma Giyim ve Ev Tekstil Ürünleri Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi, belediyece 01.06.2005 tarihinde tahsis edilen 31.000 m 2’lik alana kurduğu 15.000m 2’lik kapalı alanın inşaatına Temmuz 2005 tarihinde başlamış ve üç aylık kısa bir süre zarfında Eylül 2005’te üretime hazır hale getirilmiştir.

Başlangıçta 80 kişi istihdam etmekte iken bu sayı şu an 600 kişiye çıkmıştır. Bornoz, penye, havlu, nevresim ve pike üretimi yapan Gamma, yurtiçi pazarın yanı sıra İngiltere, Almanya ve ABD başka olmak üzere 52 ülkeye, bebe konfeksiyon mal ihraç etmektedir. Üretilen ürünlerden nevresim ve pike yurtiçine, bornoz, penye ve havlu yurtdışına gönderilmektedir.

Müşteri ihtiyaç ve beklentilerine uygun ürünler üreten firma, Mark&Spancer, Next, Tesco, Otto, Polo ve AMC başta olmak üzere 52 yurtdışı firması adına üretim yapmaktadır.

Halen firmanın sahip olduğu alanda kapalı alanı genişletme çalışmaları devam etmekte olup, üretim kapasitesi ve istihdam miktarında artıp hedeflenmektedir.

Mesleki Teknik eğitim Merkezi (METEM)’in Elektrik, Tesviye, Çocuk Gelişimi, Muhasebe, Mobilya ve Metal bölümlerini bitiren öğrenciler iş hayatına kolayca atılmakta, sanayi sektöründe ilçemizde kalifiye işçi bulmakta zorluk çekilmemektedir.

Firma 5084 sayılı Yatırım ve İstihdamın Teşviki kanunundan faydalanmaktadır.

FRESHMAN MANTAR FABRİKASI

Freshman Gıda Ürünleri Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi, yaklaşık 76.500 m2’lik alana kurduğu üretim ve üretime hazırlık üniteleri ile kültür mantarı üretmek amacıyla Aralık 2004 tarihinde temel atmıştır. Kasım 2005 itibariyle tamamlanan 1.680 m2’lik üretime hazırlık kompost ünitesinde aylık 1.800 ile 2.000 ton arasında kompost hammaddesi ve 4.000m 2’lik üretim ünitesinde günlük 5 ton kültür mantarı ve kültür mantarı kompostosu üretimi yapmaktadır.

Üretime hazırlık ünitesinde üretilen kompost hammaddesinin 400 tonu üretim ünitesinde kullanılmakta, kalan 1.400 ton kompost yurtiçi pazara satılmaktadır. Üretilen Kültür mantarı ve Kültür mantarı kompostosu da yurt içine pazarlanmaktadır.

Freshman, 2008 yılından itibaren ihracata başlamıştır. Halen firmada 150 kişi istihdam edilmektedir.

GOLD ELYAF TEKS. GERİ KAZANIM SANAYİ VE TİCARET LTD. ŞTİ.

Gold Elyaf Tekstil geri Kazanım Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi tarafından yaklaşık 2000 metrekare kapalı alana sahip olacak olan fabrika 10 milyon dolara mal olacağı öğrenildi. Fabrika altı ay gibi bir kısa sürede tamamlanarak faaliyete geçmiştir.Yaklaşık 50 kişi fabrikada çalışmaktadır.

ELYAF FABRİKASI

Yapımı hızla süren Elyaf Fabrikasının Mart Nisan 2009 aylarında faaliyete geçmesi planlanmaktadır. 10 Milyon Dolar civarında yatırım bütçesi olan fabrikanın 200 civarında işçi istihdam etmesi planlanıyor.

Yine Çiftlik Köyü’nde mermer çıkartılmaktadır. Çiftlik ve Örtülü köylerinde bulunan rezervlerdeki mermer çıkarılarak ilçedeki Dazkırı Mermer Tesislerinde işlenmekte ve yurt içi ve yurt dışına gönderilmektedir.

DAZKIRI İLÇE HALILARI

Dazkırı İlçesi 6

DAZKIRI İLÇE COĞRAFYA

DAZKIRI'NIN COĞRAFİ KONUMU

DAZKIRI HARİTA

Dazkırı İlçesi, 1958 yılında belediye teşkilatına kavuşmuş ve ilçeye 1 Bucak, 1 Kasaba ve 36 Köy bağlanmıştır. 1988 yılında Başmakçı Bucağının, 1990 yılında Evciler Kasabasının ilçe olması nedeniyle 13 köy Başmakçı İlçesine, 7 köy de Evciler İlçesine bağlanmış ve 1 köyün de belediye olması ile Dazkırı’ya bağlı 15 köy kalmıştır.

Dazkırı’nın toplam alanı 338 km2’dir. İlçe merkezinin rakımı 830 m. dir. İlçe, merkeziyle birlikte 15 köy ve 1 kasabadan oluşmaktadır.

İlçemiz Ege bölgesinde yer almasına rağmen daha çok İç Ege ve Akdeniz bölgesi iklimleri arasında geçiş iklimine sahiptir. Yıllık yağış miktarı azdır. İklim olarak kışları kısmen soğuk, yazları sıcak ve az yağışlıdır.

Dazkırı’nın batısında Maymun Dağları, güneyinde Acıgöl vardır. Önemli bir akarsuyu yoktur. Kuzeydoğudan çıkıp ilçeden geçerek Acıgöl'e dökülen küçük bir çay vardır, genellikle yazın suyu çekilmektedir. Acıgöl’ün suyu acı olduğu için içinde canlı yaşamaz etrafında kurulu tesisler vasıtasıyla buradan sodyum sülfat üretimi yapılır. Dazkırı ovası ilçenin başlıca ovasıdır. Arazinin %65’i ovalık, %35’i de engebeli dağlardan oluşmaktadır. Bölgemizde orman önemli yer işgal etmektedir. Bazı yüksek tepeler step özelliğindedir.

DAZKIRI'NIN EKONOMİSİ

DAZKIRI İLÇE SANAYİ

DAZKIRI KÜÇÜK SANAYİ SİTESİ

İlçenin sanayisi son yıllarda büyük bir ilerleme göstermiştir. Denizli–Afyonkarahisar E-24 karayolu üzerinde kurulan Küçük Sanayi Sitesi’nde oto tamirciliği ağırlıklı olmak üzere soğuk demir, mobilya imalat gibi küçük çaplı atölye ve tamir bakım servisleri bulunmaktadır.

İlçe merkez belediye başkanlığı tarafından şehir imar planında Kepez mevkiinde yer seçimi tamamlanmış 1.800.000. m2 lik alan Sanayi Bölgesi olarak yatırımcılara tahsis edilmiştir. Valilik-Kaymakamlık ve Belediye işbirliği ile başlatılan Dazkırı Dokuma ve Konfeksiyon İhtisas Organize Sanayi Bölgesi çalışmalarında son aşamaya gelinmiş, 126 hektarlık alan bu amaç için ayrılmış, Dokuma ve Konfeksiyon Organize Sanayi Bölgesi olarak kuruluş iş ve işlemleri sonuçlandırılmıştır. ÇED raporu ve jeolojik etüt raporu hazırlanarak tamamlanmış, tahsis amacı değişikliği gerçekleştirilmiştir. İlçe; önemli ulaşım, tüketim ve turizm merkezlerine çok yakın olup, sanayi yönünden gelişebilecek altyapıya sahiptir girişimcileri yatırım için beklemektedir.

İlçenin en önemli sanayi kuruluşu Alkim Alkali Kimya A.Ş.’dir. Aşağıyenice Köyü Kovalık mevkiinde kurulu bulunan Sodyum Sülfat Tesisleri, Acıgöl’ün sodyum sülfat tuzunu işlemektedir. 160 km2 alana sahip Acıgöl, dünyadaki Sodyum Sülfat Kaynakları arasında çok önemli bir yer tutmaktadır. Maden içeren bu göl tuzlu olup sularında muhtelif tuzları içerirler, Acıgöl de bu tür göllerdendir.

Konusunda Avrupa’nın en modern ve en teknolojik tesisi olan Alkim, Sodyum Sülfat üretiminde dünyada 6. sırada yer almaktadır. Kapalı devre çalışan ve hiçbir atık sorunu olmayan tesislerde üretimin her aşaması PLC ve DCS otomasyon sistemlerindeki bilgisayarlarla otomatik olarak kontrol edilmektedir. Alkim, dünyada ilk ISO 9002 Kalite Güvence Sistemi Belgesine sahip Sodyum Sülfat Tesisi’dir. 1996 tarihinden itibaren tesislerde uygulanan Kalite Güvence Sistemi, 2003 tarihinden itibaren ISO 9001:2000 Kalite Yönetim Sistemi olarak bir üst versiyonda uygulanmaktadır.

Tesislerde bulunan Akışkan Yataklı Buhar Santralı Babcock & Wilcox Gama Firması tarafından Türkiye’ de ilk defa yapılmış olup, tüm olumsuzluklardan uzak bir teknoloji harikasıdır.

Acıgöl’ün suyu içinde yer alan alkali tuzlardan sodyum sülfat, açık saha işletmelerindeki üretim alanlarında hammadde (Kristal Sodyum Sülfat) şeklinde teşekkül ettirilmekte, bu hammadde tesislerde işlenerek rafine sodyum sülfat üretilmektedir. Üretimin yaklaşık % 40’ ı yurt dışına ihraç edilmektedir.

İlçenin bir diğer sanayi kuruluşu da Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği’nce 1990 tarihinde işletmeye açılan Poyraz Gıda Tarım Hayvancılık Sanayi ve Ticaret A.Ş.’dir. Fabrikanın ihtiyacı olan arpa ve buğday yöre çiftçilerinden temin edilmekte ve yöre çiftçisine bir pazar oluşturularak tarım ve hayvancılığın yörede geliştirilmesine önemli bir katkıda bulunulmaktadır. Üretmiş olduğu yemlerin satışında çiftçilere kolaylıklar sağlamakta ve çiftçileri gerek hayvancılığa gerekse tahıl üretimine teşvik etmeye çalışmaktadır. Bu tesisisin devlet ekonomisine katkıları küçümsenemez boyutlardadır.

Ayrıca günümüzde çevrenin öneminin her geçen gün daha arttığı düşünülürse fabrikanın çevre kirliliğine yol açmadığı gibi fabrika kapalı alanı çevresini yeşillendirmesi Esentepe Mahallesi’ne ve ilçeye yeşil bir alan kazandırma çabaları da olumlu katkılardandır.

Tekstil sanayinin önemli merkezlerden biri olan Denizli İline ve Çardak Havalimanına yakın olması sebebiyle son yıllarda Belediye Sanayi Bölgesi’nde tekstil fabrikaları kurulmaya başlanmıştır. Artarak kurulmaya devam eden fabrikalar konfeksiyon ve ev tekstili üzerine çalışmaktadırlar. Gamma Tekstil A.Ş. de bornoz, havlu, penye, nevresim üretilmekte Dazkırı dâhil olmak üzere komşu ilçelerin gençlerine istihdam alanı sağlanmaktadır.

Dazkırı İlçesi 5

DAZKIRI İLÇE KİMLER TARAFINDAN KURULDU

Dazkırı Nasıl ve Kimler Tarafından Kuruldu

İlçe merkezi Dazkırı'nın bugünkü sakinleri, Selçukoğuları' nın Anadolu’ya yayılmaları ile birlikte Hacı Paşa Ağa Reisliğindeki Tatoğulları aşireti olarak Kızılırmak boylarından gelenlerle, bilahare Adana tarafından gelerek yerleşen Farsa aşiretinin torunlarıdırlar. Bir Alay kuvvetinde olan Tatoğlu aşireti Dazkırı'yı merkez yurt olarak kurmuş ve bu gün değişik isimler almış olan, Yukarıyenice, Demirciköy, Çiftlik, Aşağıyenice, Darıcılar, Gençali, Yüreğil Köylerini değişik hizmetler için yerleşim sahası haline getirmişlerdir. Çiftlik ve Demirciköy sahaları o devirlerde alayın yayılım ve geçim sahaları olarak kullanılmıştır. Bilhassa Osmanlı İmparatorluğu döneminde Gönüllü Sipahi Alayı olarak görev ve imtiyaz almış olan 

Tatoğlu Hacı Osman Ağa, atların yayılışını Yüreğil ve Gençali otlaklarında otlatıp barındırırmış. Bu atların toplu halde yaylım yapıp bırakılmasına "öğrek" denmekteymiş. Bu alayın toplanıp orduya katılma hazırlıklarının yapılması için birde kışlası mevcuttu. Bu kışlanın kalıntıları halen kışla mevkiinde mevcuttur. Dazkırı Ovasında yaylım yapan atların sulanması da bugün dahi hizmette olan Kadıncık çeşmesinden yapılmaktaymış. Bu çeşme Hacı Osman Ağa' nın eşi tarafından yaptırılmıştır. Farsa aşiretiyle de kaynaşıp akrabalıklar kurulurken Tatoğlu Aşireti'nin bir kolu Başmakçı' ya yerleşmiştir. Bir kısmı da Yukarıyenice' ye yerleşerek orada iskan oluşturmuşlardır. Yukarıyenice eskiden yazlık mesire yeri olarak kullanılırken bugün büyük bir köy olmuştur. Esasta Peltek bir Tatoğlu aşireti mensubu buraya yerleşmiş ve alayın kılıç ve mızraklarını yapmak için demirciliğe başlamış ve kendi adını vermiştir. 

Yüreğil ve Aşağıyenice köyleri o zamanlarında atların yayılım ve tuz ihtiyaçlarını temin edermiş. Bu iki Köyümüzde elbette ki bu iki Aşiretin karışım torunlarıdır. Alayın sorumlusu Tatoğlu Reisi Ağa lakabı ile bugün dahi kalıntıları mevcut olan avlu denen yerde, etrafı kalın duvarlarla çevrili mermer büyük kapıdan nöbetçiler eşliğinde girilip çıkılan , kaleye benzeyen yerde oturmuş. Yukarıyenice Köyünde oturmaya başlayan kolda aynı şekilde bir avlu yaptırmıştır. Avlunun muazzam taş kapısı bugün dahi ayaktadır. Dazkırı’daki avluda zamanında yapılmış çeşme ayaktadır ve bu avluda yıkıntılar vardır ve yeni evler yapılmıştır. Aşiretlerin Dazkırı'ya yerleşmeleri anında İlçenin bugünkü arazisi hemen hemen hiçbir aşiret yok gibidir. Aşiretlerin yerleşmeleriyle Dazkırı’ nın ismini o zaman APA koymuşlardır. 

Yukarıyenice' ye Yukarı Apa, Aşağıyenice' ye Aşağı Apa isimlerini vermişlerdir. Atların bol olması nedeniyle uzun süre BOLATLI adını taşıyan Dazkırı Cumhuriyet devrinde Ankara'nın Polatlı ilçesiyle karıştırıldığı gerekçesiyle BOLATLI adı TAZKIRI ve daha sonra DAZKIRI olarak değiştirilmiştir. Dazkırı adı mülki idarede Dazkırı olarak geçerken Devlet Demir Yollarında TAZKIRI olarak kullanılmış Dazkırı istasyon levhası 1963 yılına kadar Tazkırı olarak asılmıştır. Dazkırı adı Konya'nın BOZKIR ilçesiyle karıştığı gerekçesinden dolayı zamanın İl Genel Meclis Üyelerinin teklifiyle Dazkırı'da mevcut KOCAOLUK çeşmesinin adı verilmiştir. Dinar Ağır Ceza Mahkemesinde mübaşirin Dazkırılı olan şahit bir kadını Koca oluklu Fatma olarak çağırmış olması gülüşmelere sebep olduğundan tekrar DAZKIRI adını almıştır. 1964’ de Asırlık Çınarlarına izafeten ÇINARLI olarak değiştirilmesine Belediye Meclisi Karar vermişse de anlaşılması güç bir tefsirle ve Dazkırı adının 600 senelik mazisi vardır diye İl Genel Meclisi kabul etmemiştir...

Dazkırı İlçesi 4

DAZKIRI İLÇE ARKEOLOJİK KALINTILAR

Dazkırı’da Arkeolojik Kalıntılar :

Dazkırı topraklarında, eski devirlerde pek çok devletler yaşamış, gelmiş ve geçmişlerdir. Bunlardan Lidyalılar, Hititliler, Eski Yunanlılar ve Romalılar bu topraklar üzerinde yaşamışlardır.Bugün meydana çıkan eski eserlerden bu milletlere ait eski eserler ortaya çıkmaktadır. Romalılardan eski yunan kralı Büyük İskender buralardan geçmiştir. Bilhassa Büyük İskender’in Hindistan seferinden dönüşünde Anadolu’da kurduğu krallıklarından birisi de Dazkırı ve civarında Payitaht kurmuştur. Helenizm devri denen bu devrin eserleri bugün Akarca, Çiftlik, Kızılören, Sarıkavak köylerimizde ve bizzat Dazkırı’nın içerisinde çıkmaktadır. O devrin harp araçları, mızrak ucu demirleri, kılıçlar, heylar çıkmaktadır.

O devre ait topraktan yapılıp pişirilmiş Lahit ve sandukalar aradan 2500 sana geçmiş olmasına rağmen bu değerli hazineler yanında nereden geldiği keşfedilemeyen paralar yer altında yağmur suları ile Akarca köyü derelerinde bulunmaktadır. Bu eserler maalesef sahipsizdirler. Zira eski eser toplayıcı açıkgözler bunları ölü pahasına alıp, İstanbul ve İzmir’de turistlere, tarihi eser kaçakçılarına satmaktadırlar. Açılmış mezarlardan çıkarılan bir kısım tarihi eser Afyon Müzesine teslim edilmiş olmakla beraber, çıkan Kral Tahtı ve Karyolaları çoktan kaçırılmıştır.

Dazkırı arkeolojik kalıntılar bakımından çok zengin bir sahadır. Burada Romalılar devri kalıntıları olduğu gibi, İskender’in kurduğu Helenizm kalıntıları da çok bulunmaktadır. Sarıkavak köyünde Romalılar devrinden kaldığı tespit edilen kayalar içindeki oyma kabinler, paralar, gözyaşı şişeleri ve muhtelif toprak kaplar bulunmaktadır. Köyün güney kısmında bulunan höyükler henüz açılmamış olmakla beraber büyük eserlerin çıkacağı tahmin edilmektedir. Kızılören köyünde çıkan tümülüslerin kabri çıkacağı muhakkaktır. Aynı yerde toprak kaplar ve paralar çıkmaktadır. Çiftlik köyünde çıkarılan Frig külahlı Afrodit heykeli frig tesirinde kalmış erken Roma devrini ve yerleşmelerini ispat etmektedir. Köyün alt kısımlarından çıkan pişmiş toprak lahitler Helenizm devri olan Büyük İskender devrine ait eserlerdir. Buralarda çeşitli mermer çıkarılmaktadır. Akarca köyü çevresinde çıkarılan çeşitli kaplarla beraber küçük ebattaki gümüş ve altın paraların Lidya ve Frigya devirlerine ait oldukları anlaşılmaktadır.

 Köyün güneyinde bulunan bir yol üç tepeye gitmekte ve içerisinde nöbetçi yerleri vardır. Buralardan bir para hazinesine gidildiği tahmin edilmektedir. Zira Paralar buralardan yağmur suları yoluyla yüze çıkmış şekilde çokça bulunmaktadır. Yeraltından çıkan, çeşitli şekilde boyanmış ve pişirilmiş toprak tuğlalar sağlam olarak çıkmaktadır. Bu parçaların büyük arkeolojik değerlere sahip oldukları anlaşılmaktadır. Başmakçı’da ilçe okulunun bahçesinde Romalılara ait düzme taşlardan yapılmış tapınak yeri de çıkarılmıştır. Yassıören ve Yaka köylerinde buna benzer çok miktarlarda tarihi eserler çıkarılmaktadır.

Dazkırı İlçesi 3

Dinar ağır ceza mahkemesinde mübaşirin Dazkırılı olan şahit bir kadının ismini Kocaoluklu Fatma diye çağırmış olması gülüşmelere sebep olduğundan tekrar Dazkırı adını almıştır. 1964 de asırlık çınarlarına izafeten Çınarlı olarak değiştirilmesine Belediye Meclisi karar vermişse de anlaşılması güç bir tefsirle ve Dazkırı adının 600 senelik bir mazisi vardır diyen İl Genel Meclisi kabul etmemiştir. Dazkırı’nın adı Dazkırı olarak kalmış ve kalmaya devam edecektir.

Dazkırı ve Dinar Sandıklı’ya bağlı bir bucaktı. Bugün Dazkırı’ya bağlı olan Başmakçı Dazkırı’nın köylerinden 13 tanesinin merkezi olarak bucak olunca Dazkırı arazisi 2 bucak haline geldi. 1958 de Çardak’ın ilçe olarak ayrılıp Denizli’ye bağlanması ve köylerin bir kısmını da götürmesi Dazkırı bucağını iyice küçültmüşken Dazkırı’nın 1959 da ilçe olması ile Başmakçı Evciler bucağına tekrar kavuşmuş ve 39 köy ve kasabadan ibaret şirin bir ilçe olmuştur.

Dazkırı 1923 yılında belediyeliğe kavuşmuş ve Adliyeye sahip olmuşsa da sonradan belediye ve adliye kaldırılmıştır. 1958 yılı Mart ayında tekrar belediyeye kavuşmuş ve 01.04.1959 tarihinde 70033 sayılı Kanun ile İlçe olmuştur. 1965 yılından itibaren hızla kalkınma yoluna girmiştir. İlçenin bazı köyleri sonradan aşiret ve göçmenlerin yerleşmesi neticesi teşekkül etmiştir. Bunlar Yörük ve Türkmen aşiretleri ile Bulgaristan ve Romanya’dan gelen göçmenlerdir. 

Muhacir köyleri diye adlandırılan İdris, yayla, Hisaralan, Hasandede, Akarca, Akyarma, Bozan köylerimizin göçmen olarak gelip yerleşen medeni ve temiz köylerimizdir. Gurbet elde vatan hasreti çeken bu vatandaşlarımız ilçemiz orman içi ve ova köyleridir. Akkeçili ve Akkoyunlu köylerimiz ise kendi adlarını aldıkları aşiretin kollarındandır. Madenler, Gökçek, Körkuyu, Hırka, Çevlik, Arıköy gibi köylerimiz göçebe olarak gelen ve yerleşen Türkmen aşiretleridir. Bu köylerimizin ataları zamanın ulaşım vasıtası deve kervanları ile nakliyecilik, koyunları ile hayvancılık yapan Sarıköy, Yukarı ve Aşağı Beltarlalar, Ovacık, Çığra, Akpınar, Yassıören, Örtülü, Karaağaçkuyusu, Kızılören, köylerimizin bugünkü sakinleri zamanın koyuncusu göçebe Türkmen aşiretleri olup, keçi sahipleri orman ve çalılıklar içerisine, koyun sahipleri ise ovalara yerleşmek sureti ile daimi iskana geçmiş ataların torunlarıdır.

Evciler , Başmakçı, İlçeleri ile Yüreğil beldemiz ise çok önceden daimi iskana geçmiş aşiretlerin torunlarıdırlar. Bunların ovalarda iskân etmiş olmaları koyunculuk ve at sürüleri ile geçimlerini sağlayan aşiretler olduğunu ortaya çıkarıyor. Sarıkavak, Darıcılar ve Kızılören çok daha evvelden yerleşik düzene geçmişlerdir.

Sarıkavak: İzmir – Bağdat yolu üzerinde gözcü olarak yerleştirilmiş Osmanlı aşiretlerindendirler. Dazkırı sakinleri bu yöreye geldiklerinde buralarını harap ve gayrı meskun olarak bulmuşlar ve onun içindir ki; Çiftlik, Yeniceler, Demirciköy, Gençali köylerini de kapsayan geniş sahaya kolayca hakim olmuşlardır. Sonradan gelen aşiretlerle bugünkü iskan meydana gelmiştir. Dazkırı’da yabancı veya Türk olmayan hiçbir aşiret ve kavim yoktur. Hepsi öz be öz Türk boylarının torunlarıdır.

İzmir – Eğridir demiryolunun yapılması sırasında İngiliz ve Rumlar istasyon civarında yerleşmişlerse de bunlar çok mahdut ailelerdir. İstiklal harbini müteakip demiryolunun devletimize devir edilmesi ile hiçbir yabancı unsur kalmamıştır.