Bayat İlçesi 6

Bayat'ın mahallelere bölünmesi bir oymağa ve şeyhe bağlılık gösterir. Tepecik mahallesi sakinlerini, ailelerini Baba İshak ayaklanmasından kaçıp kurtulabilenler oluşturur. Büyük mahallede oturanlar Musul ve Kerkük Bayatları'ndan olup kökenleri Aral'ın kuzeyinde kurulmuş Barçın kentine dek uzanır. Aşağı mahallede oturanlar Şam Bayatları ve Dulkadir Oğulları kolundandır. Nitekim soyadı yasasından önce Aşağı Mahallede oturan ailelerin çoğu hep Dullkadir Oğullarından olarak anılırdı.

Ayrıca, eski Uygur dönemlerini anımsatan izlere de rastlıyoruz. «Tutuk» sözcüğü, Uygurlar'da «vali» »anlamına gelmekteydi. Bayattaki Tutuk Oğulları soyunun eski Uygurlar'a dek uzanan bir kökeni olduğu düşünülmektedir. Çorum'un Bayat ilçesinden gelip Ankara'nın Solfasıl semtinde yerleşen bir bakkalın, Badaklar soyundan olduğu saptanmıştır. Bayat ilçesindeki Badaklar, Sökmen Oğulları ve Savran Oğulları ailelerinin bu yönden öteki Bayat kollarıyla yakın bağlantılarının olduğu belgelerle kayıt altındadır.

Hacıarap Mahallesi, adını Hacıarap Camii’ nde yatan Şeyh Hatun'dan almıştır. Bayat halkı bugünkü bölgeye Anadolu Selçukluları tarafından Uç Türkleri olarak yerleştirilmişlerdir. Nitekim çevrede birer yatır olarak korunan, düşmanla çarpışırken şehit olmuş savaşçı dervişler, özdeş görevi üstlenmiş kişiler olarak karşımıza çıkmaktadırlar. Bayat belediye sınırları içersindeki dervişler tümüyle savaşçı dervişlerdir ve çoğunun başuçlarındaki ağaçlar kesilmemiştir. Çalca, Demirli, Eyerli, Beydağı, Hendi Baba, Kümbet, Çultacık, Çoraklık, Abdurrahman Gazi, Sarnıç, Alanlarla,Mekecik, Ahi Yusuf ve Kavak yatırları bu tip dervişlerdir.

Haçlılarca yok edilip bugün yalnızca Selçuklu dönemi köy öreni olarak kalmış Ahalar Köyü, ahîlerce kurulmuş bir yerleşim yeridir. Bayat'ın batı ve güneybatısında yer alan Karacaahmet, Seydiler ve Işıklar köyleri ise yerleşim sürecini tamamlamakla yükümlü, gezici Horasan Erenleri ve Türkmen Gazileri gibi dervişlerin kurdukları köylerdir.