Dazkırı İlçesi 8

DAZKIRI HALICILIĞININ TARİHSEL GELİŞİMİ

Dazkırı halısının ne zaman ve kim tarafından dokunduğu bilinmemekle beraber 150-200 senelik bir geçmişi olduğu ortaya çıkmıştır. Dazkırı halısı olarak bilinen halılar ilçenin Aşağı yenice köyünde dokunmuştur. Dazkırı yöresinde toprak kıraç ve verimsiz olduğundan tarım yeteri kadar gelişmemiştir. Yöre halkı geçimini sağlayabilmek için tarım dışında başka gelir kaynakları aramış ve halıcılığı gelir kaynağı olarak seçmiştir. Bu nedenle yörede halıcılık gelişmiştir. Halı motifleri nesilden nesile kültür mirası olarak geçmiş, halıcılığın mazisi çok uzun olmasına rağmen geçmiş zaman içinde çok az farklılıklar göstermiştir.

DAZKIRI HALISININ MOTİF ÖZELLİKLERİ

Dazkırı halısına yöresel özellik kazandıran en büyük unsurlardan birisi de motif özellikleridir. Dazkırı halısının ortaya çıkışından günümüze kadar motif özellikleri de diğer halılarda olduğu gibi aşırı yozlaşma olmamış , günümüze kadar orijinalliğini korumuştur. Dazkırı halısı motif özelliklerini doğadan almaktadır. Yörede yaşayan insanlar bu halılara yöresel isimler koymuşlardır. Örneğin kazayağı , çarklı halı , kalemli halı , kuşlu halı gibi. Halılar isimlerini özellilerinde bulunan motiflerden almışlardır.

Genellikle ; 1 ana bordür , 2 küçük sedef çevresini çevrelemektedir. Yörede ana bordüre “ Tüfekli su “ veya “Büyük su “ sedeflere ise “ Menderes veya küçük su “ denmektedir. Sedefler normal büyüklükte olup , içerisinde birbirine ekli zikzaklar şeklinde çiçek motifleri bir akarsu görünümüne andırmaktadır. Bu yüzden yörede sedeflere “ Menderes “ denilmektedir.

Ana bordürde ise tüfek ve tüfek namlusuna benzer motifler olduğundan ana bordüre “ Tüfek namlusu “ da denmektedir. Yörede zemin sedefi genellikle değişmekle beraber , bordürdeki motifler aynı kalmıştır. Yörede en çok tutulan halılardan birisi de Kalemli halı adıyla anılan halı çeşididir. Zeminde mihraplar içerisinde yedi veya sekizerlik düzineler halinde kalem şeklinde motifler bulunduğundan “ Kalemli Halı “ adını almıştır. Gruplaşmış kalem şekilleri büyük bir mihrabın içerisindeki bordür ve sedeflerde rapor motifler kullanılmış , motifler zeminde büyük değişiklikler göstermiştir. Bir de yörede “ Kuşlu Halı “ bulunmaktadır. Zeminin her tarafında bordür olmaksızın rapor halinde kuş motifleri hakimdir. Kuş motifleri tamamıyla ideal halinde olup kesinlikle başka bir üslup kullanılmamıştır. Kalemli halıda ise zaman zaman geometrik desenlere rastlanmıştır.

Dazkırı halısının motiflerinde büyük bir sadelik ve görülmekte ve bitkisel motiflerin doğadaki halinin aynısının halıya yansıtılması esas alınmaktadır. Yörede motif olarak kesinlikle bir arayış içine girilmemiş geçmişte kullanılan motifler geçerliliğini sürdürmüştür. Bu özelliği ile de yöre tarihi kültürünü korumuş , nadide halılar arasına girmeyi başarmıştır.

Çarklı halı dediğimiz halı tipinde ise halının tam ortasında Çarka benzer bir motif bulunduğu görülmektedir. Bu çarkın içerisinde ise haç şeklindeki kancalı motiflere rastlanır. Çark motifinin kontörünü çiçek motifleri süslemektedir. Bu tip halı motifi madalyonlu halıyı da andırmaktadır.

Çarklı halının en büyük özelliklerinden birisi de halının dört köşesinde bulunan ibrik motifleridir. İbrik motifi sadece bu halılarda kullanılmıştır. Zemindeki motifler fazla karışık olmayıp gayet net ve sadedir. Halı zeminini baklava dilimi şeklinde mihrap çevrelemektedir. Bu mihrabın kenarları merdiven şeklinde olup , halıcılıkta “ Su yolu “ motifi olarak bilinmektedir. Bordürde ; genelde çiçek motifleri hakim olup tekrar eden desenler kullanılmıştır.

Sadece çiçekler üzerinde renk değişikliği yapılarak göze daha hoş görünmesi sağlanmış , aynı motif renk değiştirilerek değişik bir motif gibi gösterilmiştir. Halı da azda olsa kilim motifleri zaman zaman göze çarpmaktadır.

Gazelli Halı : dış sedef tavuk ayağı , iç sedef elmacık , zeminde ibrik vardır. Bordürde kırıklı su vardır.

Gazelli Seccade(çift gözlü) : iç sedefte eğri su , bordürde su yolu , zeminin köşesinde ibrik ve tabaka motifi vardır.

Ak seccade : dış sedef kedi izi , bordürde aksu, zeminin çevresinde sümbül , zeminde ise kabir taşı motifleri bulunmaktadır. Seccade çiçekler üzerinde renk değişikliği yapılmış, göze daha hoş görünmesi sağlanmış , aynı motif renk değiştirilerek değişik bir motif gibi gösterilmiştir. Halılarda az da olsa kilim motifleri göze çarpmaktadır.