Bayat İlçesi 19

BAYAT İLÇE ÇARŞI RESİMLERİ

BITIRAKLI: Türkmen Gelini, fırsat buldukça kilim dokuyacak eşine maddi destek sağlamaktadır. Ancak öyle bir an gelir dokunun kilimi kaynanası alıp kendi evine sermek ister. Gelin bu isteği kabul etmez ve vermek istemez. Kaynana almakta kararlıdır. Bunun üzerine gelin kırdan topladığı dikenli bıtırak denilen bitkileri toplar ve kaynanasının odasına serilen kilimin üzerine atar, kaynana gelip gece vakti bu kilimin üzerine yalınayak batığında ayağına bıtırak bitkisinin dikenlere battığında canı yanınca bağırmaya başlar, sabah olduğunda bakılır ki kilimin üzerine bıtıraklar atılmıştır. Bunun üzerine kaynana bu kilimi kaldırıp gelinin yüzüne atarak bıtıraklarla gelinin yüzünün yaralanmasına neden olur., O gün bu gün bu desene 'BITIRAKLI' denile gelmiştir.

EJDER HALI: Türk milletinin Orta Asya hayatındaki esintilerden kaynaklanan efsane destanlardan Türk Genç kahramanlarının Ejder denilen vahşi hayvanlarla yaptıkları mücadele sonucunda elde edilen zaferleri dile getirmektedir. Türk Kızının rüyasında gördüğü bir ejder saldırısından sevdiği Türk genci tarafından kurtarıldığını canlandırıp. Türk kızının bu rüyasını ve sevdasını kilime aktarmasıdır, rüyasındaki genç Türk erkeği kızı kurtardığı gibi, kızın geleceğini de tesir eder ve bir ömür boyu mutluluk yolunda birlikte ilerlerler. Motiflerin merdiven şeklinde kilimi çevrelemesi, bu rüyanın bir gerçekmiş gibi hayatı boyunca sürüp gittiği gözlenmektedir.

ÖRÜMCEKLİ: Kaynana ile gelin arasında evin temizliği yönünde ortaya çıkan sözlü münakaşa üzerine, Türkmen gelini kilim tezgahında kurulu olan kilim dokumasının örneğinin ne olması gerektiği üzerine sonuca varılamayınca; kaynana bir öfke ile başını kaldırıp anlaşamazlığın uzun sürmesinden kilim tezgahının üzerine örümcekler yuva yapınca, kaynana tamam kilim desenini buldum, işte bu örümceğin yuvasını desenolarak kilime işle der ve doğaya Türk milletinin saygısını da ekleyip örümceğin yuvası desene esin kaynağı olur ve " ÖRÜMCEKLİ" ismi verilmiş olur.

ÇAMÇALI: 0rta Asya'da kuraklığın elması nedeni ile bütün bitki ve ağaçlar kurumuş , Türk Genç Kızları yeşilliğe hasret kalmışlar- Bu yüzden doğaya ve yeşilliğe olan özlemlerini kilime yansıtmaya çalışarak . çocuklarına ve gençlerine doğa güzelliğini ve özlemini aşılamaya çalışmışlardır. Kilimin tamamıma ağaç figürleri işlenmiş doğanın güzelliği ve verdiği huzur yansıtılmaya çalışılmıştır.Bu nedenle kilime "ÇAMÇALI" adı verilmiştir.

SELESER: Osmanlılar döneminde eşini askere gönderen bir Türkmen Gelini özlemini , hasretini ve endişesini dokuduğu kilime yansıtmıştır. Eşinin askerde Doğu Anadolu'da ki Ermeni isyanında ki savaşa katılarak şehit olduğu haberinin gelmesi üzerine, dokuduğu kilimi evinin önünden geçen dereye atar ve sel alıp gider. Kilimi bulanlar ise bu kadının olayını ve acısını bildikleri için kilime "SELESER" adını

vermişlerdir.

Bayat kilimlerinde kullanılan desenler ve anlamları;

Afşar Güzeli: ismini bordürdeki genç kızı temsil eden motiften alan bu kilim deseni Osmanlı özelliklerini taşır. Kurt ağzı, su yolu, eli belinde ve göz motifleri kullanılır.

Saç Bağı: Ana bordürü teşkil eden üç motif kraliçe tacıdır, ayak ve yanlarda saç bağı, kurt izi, terazi ve bukağı kenarında çolak el motifleri kullanılmış olup Selçuklu özelliklerini taşır.

Bindallı: Orta kısımda aşk ve birleşim bukağı kenarlarda çolak el birleşimi kullanılmıştır.

Başaklı: Sonbaharda tarlada bitkiler ve hasat da kullanılan aletlerin stilize edilmiş modellerden oluşup bolluk ve bereketi sembolize eder.

Hayat Ağacı: İsmini ana bordürdeki ölümsüzlüğü temsil eden motiften alıp ayrıca kuş motifleri de kullanılmıştır.

Parmaklı: Kenarlarında altı tane mezar taşım andıran motif ve içindeki parmak ve göz motifi vardır. Ana bordürde göz gelin bohçası ve çolak el motifleri kullanılmıştır. Diğer bir modeli de bebek, parmak, bukağı, çomba gibi motiflerden oluşan parçalı bir kilimdir.

Halı Deseni: Kenarlarda muska ve tarak ana bordürde dört adet bitırak motifi vardır.

Kör Çiçek: Kenarlarda kurt ağzı, çiçek, gelin bohçası, göz, parmak gibi çok zengin motiflerden oluşan ince işlenmiştir.

Bıtıraklı: Ana bordürdeki üç bıtırak motifinden adım alır içerisinde bebek ve bıkağı modelleri vardır, çerçeve olarak çolak el parmak ve bıkağı kullanılmıştır.

Saç Bağlı Yastık: Evlenmede kızların basma da kullanıldığı süslemeyi temsil eden iki kraliçe tacı ve terazi motifleriyle çevrilidir. Seleser, çomçalı, örümcekli, ejder halı gibi kilim deseni çeşitleri de vardır.

Bu orjinal desen ve kirman ipli kilimler sayesinde dışarıya açılmış ve ülke ekonomisine, Türk sanatına ve estetik anlayışına önemli katkı sağlamıştır.