Dazkırı İlçesi 10

Dazkırı’da tezgahlar dokuyucunun evine veya halı atölyelerine halı dokutturan şirketin elemanları tarafından kurulur. Tezgahın kurulma işlemi bittikten sonra hazır gelen çözgüler tezgaha aktarılır. Daha sonra gücü işlemine geçilir. Gücü örüldükten sonra varan,gelen takılır. Varan-gelen takılırken ön teller önde arka teller arkadadır. Halının ebadına göre saçak boyu bırakılır. Daha sonra ağızlık ipi geçirilir. Ağızlık ipi tamamlandıktan sonra çiti,kilimlik örgüsü yapılır. Halı dokunmadan önce atkılık ipler ilmelik yapılır. Halı dokunurken gerekli olan bıçak, kirkit , makas, gülcan gibi aletler tamamlanır. Böylece halının dokunmasına geçilir.

DAZKIRI HALISININ PAZARLANMASI

Dazkırı halıcılığında kooperatifçilik bu güne dek görülmemiş, şahıslar kendi dokudukları halıları kendileri değerlendirme yoluna gitmişlerdir. Yöredeki halıya karşı aşırı talep vardır. Halının kök boya, el eğirmesi, desen karakterleri gibi özelliklerinden dolayı imalatçının halıya müşteri araması yerine müşteri imalatçının ayağına gelmektedir. Yörede halısını götürüp pazarlarda satan çok az miktarda kişi vardır. Halılar toptan olarak tüccarlara satılmakta, bu tüccarlarda halıyı büyük kentlere satmaktadırlar. Yöre halılarına talep fazla olup, üretim az olduğundan pazarlama sorunu yoktur. Halı üreticileri fazla para kazanamadıklarını, asıl parayı kazanan kişilerin aracı tüccarlar olduğunu söylemektedirler.

DAZKIRI HALISININ TURİSTİK YÖNÜ VE TURİZME KATKISI

Dazkırı halısı ve Dazkırı halıcılığının turizme büyük katkısı bulunmakta, Türk halısını dünyaya en iyi şekilde tanıtmaktadır.

Yörede halı köyü olarak bilinen “ MURAT KÖY” her gün turistlerin büyük bir ilgisini toplamakta Türk halısını turistlere en ayrı inceliklerine kadar tanıtmaktadır. Turistler: Yünün eğrilip ip olmasından halının tezgahtan çıkarılışına kadar bütün işlemleri A’dan Z’ ye kadar burada görmektedirler. Bundan başka Sarıkavak köyündeki “ TOPKAPI KUYUMCULUK – YENİ KOLEKSİYON MAĞAZASI ” faaliyetlerine devam etmektedir. Ayrıca yörede aslen Dazkırılı olup ilkokul öğretmenliğinden emekli olan, Avrupa ülkelerinde “HALI PROFESÖRÜ” olarak bilinen Ahmet DEMİRAĞ’ın Türk halıcılığına büyük katkıları olmuş, Avrupa televizyonlarında 33 defa gösterilmiş ve halımızı Dünya kamuoyuna tanıtmıştır. 

Turizm Bakanlığından izin alarak broşür ve afişler bastırarak Avrupa Devletlerinin ilgili kurum ve kuruluşlarına göndermiş Türk halısının Avrupa pazarlarında satılmasına öncülük etmiştir. Yöredeki turistik tesisler en tabii şekliyle gösterime sunulmuş göstermelik ve göz boyamacılık yoluna gidilmemiştir.

DAZKIRI’DA KÖK BOYACILIK VE KÖK BOYA İLE YÜNLERİN BOYANMASI

KÖK BOYA :

DAZKIRI KÖK BOYALI HALI

Bitkilerin kökünden , dalından , yapraklarından , çiçeklerinden ve meyvelerinden yapılan boyaya Kök Boya adı verilir.

KÖK BOYA İLE ELDE EDİLEN RENKLER VE YÜNLERİN BOYANMASI :

1- KIRMIZI VE TONLARI : Halk arasında boyacılık otu adı verilen bitkinin kökleri ile elde edilir. Boyamada 3 yaş civarındaki bitkilerin kökleri kullanılır. Boyalık otları ilkbahar ve sonbaharda toplanır. Kökleri kurutularak ezilir ve toz haline getirilir.

Boyama suyunun miktarı tüm boyamalarda yünün kilosu başına 35-40 litredir. Boyanacak yün önceden temizlenerek, üzerinde yabancı maddelerin kalmamasına dikkat edilir. Boyalı kazanlar içinde 35 litre su kaynatılır. Bir gün önceden 10 litre su içinde ısıtılan 500 gram boyalık otu kazan içindeki suya ilave edilir. Su ve boyalık otu karışımı orta hararetteki ateş üzerinde 1 saat kaynatılır. Ayrıca kazandaki karışımın içine bir miktar su katılır. Ayrıca kaynama bittikten sonra ateş söndürülür. Bu karışım bir gün dinlenmeye bırakılır. Ertesi gün önceden ısıtılan yün kazana basılır. 1.5 saat kaynatılır. Kaynama esnasında kazanın ağzı bir kapakla kapatılmalıdır. Eğer kazan kapatılmazsa kazan içindeki su seviyesi azalır.

Kaynama bittikten sonra soğumaya bırakılır. Boyaması biten yünler kazandan çıkarılır. Yünler sıkılmadan süzülerek el yardımı ile asılır ve kurutulur. Bol soğuk akarsu ile yıkanır. Gölge bir yere asılarak kurutulur.

Kazanın 1.ci suyu ile kırmızının en koyu tonu olan krem kırmızısı elde edilir. Kazanın 2.ci suyu ile normal kırmızı elde edilir. Kazanın 3, 4, 5 ve 6.ci sularında yukarıdaki işlemler aynen tekrar edilirse kırmızının açık renkleri elde edilir. Pembe renkte bu şekilde elde edilmiş olur.

2- YEŞİL VE TONLARI :

Yeşil renk bitki yapraklarından elde edilir. Yeşil rengi elde etmek için badem yaprağı , halk arasında “ Kadın Tuzluğu” adı verilen bitkinin yaprakları ve boyacı sumağının yaprakları kullanılır.

“ Kadın Tuzluğu” adı verilen bitkinin yaprakları bir hafta suda bekletilir. Yünler bir gün önceden ıslatılır. Yine kalaylı kazanlar içerisinde 35 litre su kaynatmak gereklidir. Kazan içerisindeki suya Kadın Tuzluğu ilave edilir. Bir miktar sey katılır. Bu karışım orta hararetteki ısıda bir saat ısıtılır. Karışım soğumaya bırakılarak bir gün dinlendirilir. Ertesi gün ıslatılan yünler kazana basılır. 2 saat kaynamaya bırakılır. Soğumaya bırakılır. Yünler kazandan çıkarılır. Bol soğuk su ile yıkanır. Gölgede kurutulur.

Kadın Tuzluğu ile pina yeşili(Zeytin yeşili) elde edilir. Boyacı somağının kabuk, dal ve yapraklarından açık yeşil elde edilir. Yukarıdaki işlemler boyacı somağı ile uygulanır.

3- SİYAHIN ELDE EDİLMESİ :

Başmakçı’da siyahın elde edilmesinde nar meyvesi kabuğu , sumak veya kabalak bitkisi kullanılır. En çok kullanılanı ise kabalak bitkisi ve nar kabuğudur. Kabalak bitkisi kurutulur ,ezilir. Kabalak tozları bir hafta suda bekletilir. Kazanda 35 lt. su kaynatılır. Kabalak tozları ilave edilerek tekrar kaynatılır. 1 gün önceden ıslatılan yünler kazana basılır. 1 saat ısıtılır. Daha sonra yünler kazanda 1 gece bekletilir. Ertesi gün kazandan çıkarılan yünler gölgeye asılarak kurutulur. Nar kabuğuna da aynı işlemler uygulanırsa siyah elde edilir.

4- SARI VE TONLARI :

Anlatılana göre sarı renk bir çok bitkiden elde edilir. Bunlar asma yaprağı, fasulye , boyacı sumağının kabuk , yaprak dalları , kuru sütleğen , papatya tohumu , saman sapı , kızılcık bitkisi , karamık kökü , kızılağaç kabuğu , sıcak sarının elde edilmesinde ise kır safranı kullanılır.

Kuru sütleğen bitkisi ile sarı şöyle elde edilir. 1 kg yün 1.5 kg sütleğen bitkisi ile 1 saat kaynatılırsa kirli sarı elde edilir. Yapılan işlemler kazanın 3, 4, 5. ci sularında yapılarsa sarının diğer tonları elde edilir.

Halk arasında çatlak sarı adı verilen renk elde edilmek isteniyorsa 1 kg yün 1 gün önceden ıslatılır. Yeterli miktarda saman sapı ile 1 saat kaynatılır. Soğumaya bırakılır. Gölgeye asılarak kurutulur.

Karamuk kökünden parlak sarı elde edilir.

DAZKIRI İLÇE KÖYLERİ

Akarca • Arıköy • Aşağıyenice • Bozan • Çiftlikköy • Darıcılar • Hasandede • Hisaralan • İdrisköy • Karaağaçkuyusu • Kızılören • Örtülü • Sarıkavak • Yaylaköy • Yukarıyenice