Dazkırı’da
tezgahlar dokuyucunun evine veya halı atölyelerine halı dokutturan
şirketin elemanları tarafından kurulur. Tezgahın kurulma işlemi
bittikten sonra hazır gelen çözgüler tezgaha aktarılır. Daha sonra gücü
işlemine geçilir. Gücü örüldükten sonra varan,gelen takılır. Varan-gelen
takılırken ön teller önde arka teller arkadadır. Halının ebadına göre
saçak boyu bırakılır. Daha sonra ağızlık ipi geçirilir. Ağızlık ipi
tamamlandıktan sonra çiti,kilimlik örgüsü yapılır. Halı dokunmadan önce
atkılık ipler ilmelik yapılır. Halı dokunurken gerekli olan bıçak,
kirkit , makas, gülcan gibi aletler tamamlanır. Böylece halının
dokunmasına geçilir.
DAZKIRI HALISININ PAZARLANMASI
Dazkırı
halıcılığında kooperatifçilik bu güne dek görülmemiş, şahıslar kendi
dokudukları halıları kendileri değerlendirme yoluna gitmişlerdir.
Yöredeki halıya karşı aşırı talep vardır. Halının kök boya, el eğirmesi,
desen karakterleri gibi özelliklerinden dolayı imalatçının halıya
müşteri araması yerine müşteri imalatçının ayağına gelmektedir. Yörede
halısını götürüp pazarlarda satan çok az miktarda kişi vardır. Halılar
toptan olarak tüccarlara satılmakta, bu tüccarlarda halıyı büyük
kentlere satmaktadırlar. Yöre halılarına talep fazla olup, üretim az
olduğundan pazarlama sorunu yoktur. Halı üreticileri fazla para
kazanamadıklarını, asıl parayı kazanan kişilerin aracı tüccarlar
olduğunu söylemektedirler.
DAZKIRI HALISININ TURİSTİK YÖNÜ VE TURİZME KATKISI
Dazkırı halısı ve Dazkırı halıcılığının turizme büyük katkısı bulunmakta, Türk halısını dünyaya en iyi şekilde tanıtmaktadır.
Yörede
halı köyü olarak bilinen “ MURAT KÖY” her gün turistlerin büyük bir
ilgisini toplamakta Türk halısını turistlere en ayrı inceliklerine kadar
tanıtmaktadır. Turistler: Yünün eğrilip ip olmasından halının tezgahtan
çıkarılışına kadar bütün işlemleri A’dan Z’ ye kadar burada
görmektedirler. Bundan başka Sarıkavak köyündeki “ TOPKAPI KUYUMCULUK –
YENİ KOLEKSİYON MAĞAZASI ” faaliyetlerine devam etmektedir. Ayrıca
yörede aslen Dazkırılı olup ilkokul öğretmenliğinden emekli olan, Avrupa
ülkelerinde “HALI PROFESÖRÜ” olarak bilinen Ahmet DEMİRAĞ’ın Türk
halıcılığına büyük katkıları olmuş, Avrupa televizyonlarında 33 defa
gösterilmiş ve halımızı Dünya kamuoyuna tanıtmıştır.
Turizm Bakanlığından izin alarak broşür
ve afişler bastırarak Avrupa Devletlerinin ilgili kurum ve kuruluşlarına
göndermiş Türk halısının Avrupa pazarlarında satılmasına öncülük
etmiştir. Yöredeki turistik tesisler en tabii şekliyle gösterime
sunulmuş göstermelik ve göz boyamacılık yoluna gidilmemiştir.
DAZKIRI’DA KÖK BOYACILIK VE KÖK BOYA İLE YÜNLERİN BOYANMASI
KÖK BOYA :
DAZKIRI KÖK BOYALI HALI
Bitkilerin kökünden , dalından , yapraklarından , çiçeklerinden ve meyvelerinden yapılan boyaya Kök Boya adı verilir.
KÖK BOYA İLE ELDE EDİLEN RENKLER VE YÜNLERİN BOYANMASI :
1-
KIRMIZI VE TONLARI : Halk arasında boyacılık otu adı verilen bitkinin
kökleri ile elde edilir. Boyamada 3 yaş civarındaki bitkilerin kökleri
kullanılır. Boyalık otları ilkbahar ve sonbaharda toplanır. Kökleri
kurutularak ezilir ve toz haline getirilir.
Boyama
suyunun miktarı tüm boyamalarda yünün kilosu başına 35-40 litredir.
Boyanacak yün önceden temizlenerek, üzerinde yabancı maddelerin
kalmamasına dikkat edilir. Boyalı kazanlar içinde 35 litre su
kaynatılır. Bir gün önceden 10 litre su içinde ısıtılan 500 gram boyalık
otu kazan içindeki suya ilave edilir. Su ve boyalık otu karışımı orta
hararetteki ateş üzerinde 1 saat kaynatılır. Ayrıca kazandaki karışımın
içine bir miktar su katılır. Ayrıca kaynama bittikten sonra ateş
söndürülür. Bu karışım bir gün dinlenmeye bırakılır. Ertesi gün önceden
ısıtılan yün kazana basılır. 1.5 saat kaynatılır. Kaynama esnasında
kazanın ağzı bir kapakla kapatılmalıdır. Eğer kazan kapatılmazsa kazan
içindeki su seviyesi azalır.
Kaynama
bittikten sonra soğumaya bırakılır. Boyaması biten yünler kazandan
çıkarılır. Yünler sıkılmadan süzülerek el yardımı ile asılır ve
kurutulur. Bol soğuk akarsu ile yıkanır. Gölge bir yere asılarak
kurutulur.
Kazanın
1.ci suyu ile kırmızının en koyu tonu olan krem kırmızısı elde edilir.
Kazanın 2.ci suyu ile normal kırmızı elde edilir. Kazanın 3, 4, 5 ve
6.ci sularında yukarıdaki işlemler aynen tekrar edilirse kırmızının açık
renkleri elde edilir. Pembe renkte bu şekilde elde edilmiş olur.
2- YEŞİL VE TONLARI :
Yeşil
renk bitki yapraklarından elde edilir. Yeşil rengi elde etmek için
badem yaprağı , halk arasında “ Kadın Tuzluğu” adı verilen bitkinin
yaprakları ve boyacı sumağının yaprakları kullanılır.
“
Kadın Tuzluğu” adı verilen bitkinin yaprakları bir hafta suda
bekletilir. Yünler bir gün önceden ıslatılır. Yine kalaylı kazanlar
içerisinde 35 litre su kaynatmak gereklidir. Kazan içerisindeki suya
Kadın Tuzluğu ilave edilir. Bir miktar sey katılır. Bu karışım orta
hararetteki ısıda bir saat ısıtılır. Karışım soğumaya bırakılarak bir
gün dinlendirilir. Ertesi gün ıslatılan yünler kazana basılır. 2 saat
kaynamaya bırakılır. Soğumaya bırakılır. Yünler kazandan çıkarılır. Bol
soğuk su ile yıkanır. Gölgede kurutulur.
Kadın
Tuzluğu ile pina yeşili(Zeytin yeşili) elde edilir. Boyacı somağının
kabuk, dal ve yapraklarından açık yeşil elde edilir. Yukarıdaki işlemler
boyacı somağı ile uygulanır.
3- SİYAHIN ELDE EDİLMESİ :
Başmakçı’da
siyahın elde edilmesinde nar meyvesi kabuğu , sumak veya kabalak
bitkisi kullanılır. En çok kullanılanı ise kabalak bitkisi ve nar
kabuğudur. Kabalak bitkisi kurutulur ,ezilir. Kabalak tozları bir hafta
suda bekletilir. Kazanda 35 lt. su kaynatılır. Kabalak tozları ilave
edilerek tekrar kaynatılır. 1 gün önceden ıslatılan yünler kazana
basılır. 1 saat ısıtılır. Daha sonra yünler kazanda 1 gece bekletilir.
Ertesi gün kazandan çıkarılan yünler gölgeye asılarak kurutulur. Nar
kabuğuna da aynı işlemler uygulanırsa siyah elde edilir.
4- SARI VE TONLARI :
Anlatılana
göre sarı renk bir çok bitkiden elde edilir. Bunlar asma yaprağı,
fasulye , boyacı sumağının kabuk , yaprak dalları , kuru sütleğen ,
papatya tohumu , saman sapı , kızılcık bitkisi , karamık kökü ,
kızılağaç kabuğu , sıcak sarının elde edilmesinde ise kır safranı
kullanılır.
Kuru
sütleğen bitkisi ile sarı şöyle elde edilir. 1 kg yün 1.5 kg sütleğen
bitkisi ile 1 saat kaynatılırsa kirli sarı elde edilir. Yapılan işlemler
kazanın 3, 4, 5. ci sularında yapılarsa sarının diğer tonları elde
edilir.
Halk
arasında çatlak sarı adı verilen renk elde edilmek isteniyorsa 1 kg yün
1 gün önceden ıslatılır. Yeterli miktarda saman sapı ile 1 saat
kaynatılır. Soğumaya bırakılır. Gölgeye asılarak kurutulur.
Karamuk kökünden parlak sarı elde edilir.
DAZKIRI İLÇE KÖYLERİ
Akarca
• Arıköy • Aşağıyenice • Bozan • Çiftlikköy • Darıcılar • Hasandede •
Hisaralan • İdrisköy • Karaağaçkuyusu • Kızılören • Örtülü • Sarıkavak •
Yaylaköy • Yukarıyenice