Dazkırı İlçesi 9

KULLANILAN MOTİFLERİN ANLAMLARI

Merdiven şeklinde yapılan figürlerin ilahi duyguyu anlatmak amacıyla Allah’a doğru yürüyüşü , kuşu sevdiği için kuş figürü , abdest aldığı ibriği , kullandığı tüfeği , sevgiliye mektup yazdığı kalemi figür olarak kullanmıştır. Kısacası hayatına giren ve kullandığı malzemeleri figür olarak halıya ilmek ilmek işlemiştir. Dazkırı halısı genelde köşe göbekli halılardır.

Dazkırı halısı üzerinde motifler Türkiye’nin hiçbir yöresinin özelliklerini taşımamaktadır. Fakat diğer yörelerin etkisi altında kalmıştır. Mesela Dazkırı halısında kullanılan iki veya üç göbekli bir zemin türü Gördes ve Milas’ta kullanılmıştır. İnsanı kötülüklerden koruyan anlamına gelen Dazkırı halısındaki el motifi Bergama (Kozak) ve Milas halılarında görülmektedir.

DAZKIRI HALISININ GÜNÜMÜZDEKİ DURUMU

Eski Dazkırı halılarında kullanılan Gördes düğümü yeni Dazkırı halılarında da kullanılmaktadır. Eski halılarda olduğu gibi bugünkü halılarda her ilme sırası arasında genellikle iki atkı ipi bulunmaktadır. Eskiden Dazkırı halılarının kompozisyonunu , daha çok geometrik motiflerin oluşturduğu görülmekte idi. Sonraları bu geometrik düzenlemenin içine geometrikleştirilmiş bitkisel motiflerde girmeye başladı. Yani zamanla eski desen anlayışında yozlaşmalar oldu. Bugün dokunan halıların genel kompozisyonunu ise geometrik şekil ile stilize edilmiş veya geometrik bir şekilde yaprak ve çiçek motifleri oluşturur. 

Yörede halı dokuyan kişilerin genelde yetenekli ve bu işe gönül vermeleri nedeniyle halılarda hata oranı çok azdır. Halk Eğitimi Merkezi Müdürlüğü aracılıyla açılan Halı Dokuma kursları sayesinde Halıcılık ve Halı Dokumacılığı daha bilinçli yapılmakta , dokuyucular eğitimli olarak halıcılığı yaşatmaktadır. Buna bağlı olarak da dokunan halılar çok muhteşem ve kaliteli halılardır. Bu yüzden Dazkırı halısı piyasada aranan ve tüketiciler tarafından tutulan bir halı özelliğini kazanmış durumdadır.

DAZKIRI HALISINDA RENK ÖZELLİKLERİ

Dazkırı halısında kırmızı , beyaz , turuncu , lacivert ve cam göbeği kullanılmıştır. Zeminde kiremit kırmızısı , beyaz , lacivert ; bordürde ise yine kiremit kırmızısı, siyah , beyaz , açık yeşil , sedefler ise ceviz yeşili , beyaz , lacivert ,açık mavi tonları kullanılmıştır.

Kilim kısmında ipliklerin rengi kırmızı, mavi, ceviz yeşilidir. Halıda bazen sedeflerin rengi ile zeminin rengi aynı tutulmuştur.

DAZKIRI HALISINDA KALİTE

Halı kaba halılar sınıfına girip genelde 35Í40 – 30Í40 – 26Í33 kalitelerindedir. Yörede ipler el eğirmesi olduğundan halının kalitesi eğiren kişiye göre değişiklik göstermektedir. Dokuma özelliği yönünden desenlerin gayet yerli yerinde olduğu görülmektedir. Halının ebatlarına ve ipin kalınlık , incelik ayarına göre tek atkı veya çift atkı kullanılmaktadır. Kalın halılarda kalın ip ince halılarda ince ip kullanılmaktadır. İlmelik ip çift kat atkı kullanılmaktadır. Halının has hava yüksekliği 4,5mm’dir. Dazkırı halısı Türk halıcılığında kaliteli halılar arasına girmektedir.

DAZKIRI HALISININ MALZEME ÖZELLİKLERİ

Yöre halısını aranılan bir halı niteliğine getiren önemli unsurlardan biriside malzeme özelliğidir. Malzemede kesinlikle hiçbir karışım kullanılmamış , tamamen saf yünden yararlanılmıştır.

Türkiye’nin hiçbir bölgesinde devamı sağlanamayan kök boya ve el eğirmesi dokunan halılar 150-200 yıl önceki malzeme özelliklerini korumuştur. Çok zahmetli olduğu halde halk sırf geleceklerini ve kalite halı imajını yıkmamak için çok büyük zahmetlere katlanmış , kök boya ve el eğirmesi olayını en iyi şekilde uygulamıştır. Halk bu ipi hiçbir dökümün veya yazılı kaynaktan elde etmemiş bu ip tamamı ile atalarından , ninelerinden dedelerinden , baba ve annelerinden nesilden nesile gelmiştir. 

Hangi imalatçıya sorsak “ anne ve babamdan öğrendim “ demektedir. Ayrıca yörede büyük bir yardımlaşma vardır. Herkes bildiklerini ortaya koymuş ve en iyiyi , en güzeli bulma arayışına girilmiş ve bunda muvaffak olunmuştur. Yörede dokunan halıların yünleri , yine yörede beslenilen koyunlardan elde edilmektedir. Yün bildiğimiz “ Akkoyun “ olarak adlandırdığımız koyun cinsinden elde edilmekte , böylece yöredeki koyun besleyenlerinde yününü değerlendirme imkanı doğmaktadır.

Yörenin mera durumu iyi olduğundan koyunlardan elde edilen yünün kalitesi de hayli yüksektir. Çözgülük , atkılık ve ilmelik ip , el ayarı çıkrık , kirman gibi ilkel araçlarla fabrika ayarında yapılmakta , iplerde kesinlikle gereğinden fazla incelik veya kalınlık görülmemektedir. Yörede çok eski yıllardan beri süregelmiş 2,5 numara ilmelik ip geleneği bozulmamıştır. Malzemenin kaliteli olmasına rağmen halının kalitesinin kaba kalite olduğu görülmektedir. Ahşap tezgahlarda dokuma yapılmakta olup ; yeni yeni metal tezgah uygulaması yapılmaktadır.

Yörede kimyasal boya kullanılmayıp sadece lacivert renk elde edilmek amacıyla “indigo “ denilen ithal boya maddesi kullanılmakta bu maddenin kalitesi tercih edilmektedir. Diğer bütün renkler doğadaki bitki kökü , bitki , yaprak ve çiçeklerden elde edilmektedir. Ayrıca bu renklerin karışımları yapılarak renklerin değişik tonları elde edilmektedir. Yörede dokunun kök boyalı halılarda ışık ve yıkama haslıklarına karşı hiçbir etkilenme görülmemiştir. 50-100 yıl öncesi dokunmuş halılar bile halen ilk dokunduğu zamanki parlaklığını ve zarafetini korumuştur. Dazkırı halısı bu özelliği ile de ününe ün katmış , halıcılık tarihine altın sayfalar eklemiş , bu geleneğimizi günümüze kadar ulaştırmıştır.

DAZKIRI HALISININ TEZGAHA AKTARILMASI